Een positief gevormde groep voorkomt heel veel gedragsproblemen. Dit staat in alle vakliteratuur over groepen en is leerkrachten aangeleerd op de PABO. Maar hoe doe je dat dan?
Lekker werken: een positieve groep
Groepsdynamica
Iedere leerkracht heeft waarschijnlijk al wel eens gehoord of gelezen over de theorie van groepsdynamica. Ieder jaar maakt je groep bepaalde fases door. Het is belangrijk dat leerkrachten zich hier bewust van zijn.
In de eerste twee weken hebben de leerlingen de fasen forming en norming doorgemaakt en inmiddels zitten we (tot de herfstvakantie) in de stormingsfase. In deze fase is er sprake van een sociale strijd om de hierarchie in de groep (opnieuw) te bepalen. In deze stormingsfase zullen er meer conflicten zijn dan in andere fases. Dit komt omdat de leerlingen gezien en gehoord willen worden en zo hun plekje willen vinden in de groep.
Rol van de leerkracht
De leerkracht is de formele leider van de groep. Daarnaast heeft iedere groep ook een informele leider. In de meeste groepen is dit en prettige, sociale leider die een positieve invloed heeft op de rest van de klas. Wanneer deze leider dwars, agressief en dominant is kan deze leider het gezag van de leerkracht ondermijnen. Het is dan aan de leerkracht om hierop een goed antwoord te geven, wanneer dit niet lukt zal er een negatief pedagogisch klimaat ontstaan in de groep.
Wat kun je doen
Het is belangrijk om de regels en afspraken van je groep voor te leven en regelmatig te benoemen. Op deze manier worden deze regels ook echt van de groep, in plaats van een papiertje aan de muur.
Wanneer er veel conflicten en ruzies in de groep zijn, is het verstandig om hier bij stil te staan. Leg de nadruk op de (door de leerling opgestelde) klassikale afspraken. Neem iedere dag even de tijd om met de kinderen te wijzen op de afspraken en aan het einde van de dag te reflecteren op deze afspraken.
Ook is het verstandig om tijd vrij te maken voor Energizers. Dit is niet alleen goed voor de groepsvorming, daarnaast is het ook een goede onderbreking van de schooldag en zorgt het ervoor dat de leerlingen even ontspannen voordat ze weer (moeten) gaan leren.
Als er sprake is van een negatieve leider in de klas is het verstandig om tijd en aandacht te geven aan de relatie die jij als leerkracht met deze leerling hebt. Benoem het positieve gedrag, geef complimenten en ga in gesprek met de leerling. Ga hierbij geen machtstrijd aan, maar investeer in elkaar leren kennen.
En nu verder
Rond de herfstvakantie komt de groep in een volgende fase, performing. In deze fase zit de groep het grootste deel van de tijd, het is de werkfase. De meeste groepen zijn gevormd tot een positieve groep waarin het prettig werken is.
Het kan echter ook zo zijn dat je als leerkracht heb je keihard gewerkt, maar dat je merkt dat de klas nog steeds geen groep is. Het is dan bijna niet meer te doen om de groep alsnog te veranderen in een positieve groep. De groep moet dan eigenlijk opnieuw de eerste drie fases, forming, norming en storming, doormaken. Dit gebeurt wanneer er een nieuwe leerling in de groep komt of er een andere leerkracht komt.
Omdat bij de meeste kleutergroepen er regelmatig nieuwe leerlingen instromen, komt een kleutergroep waar leerlingen regelmatig instromen bijna nooit in de performingfase.
Bronnen/meer lezen:
Overveld, K. (2016) Groepsplan gedrag
Engelen, R. (2012) Grip op de groep