Executieve functies: Het werkgeheugen

Het werkgeheugen: executieve functies

(Door Judith) Executieve functies, er wordt de laatste tijd veel over geschreven en gesproken. In een vorige blog is uitgelegd wat executieve functies zijn. In dit blog bespreek ik het werkgeheugen. Wat is het en hoe kun je het trainen? 

Werkgeheugen

Onder het werkgeheugen wordt de vaardigheid verstaan om informatie in het geheugen bij te houden wanneer er een complexe taak wordt uitgevoerd. Deze vaardigheid heeft de leerling al eerder aangeleerd, maar nu moet de leerling de geleerde vaardigheid kunnen toepassen in een andere situatie.

Lees ook: Executieve functies: Wat zijn het eigenlijk?

Het werkgeheugen gebruikt iedereen eigenlijk constant. Wanneer we boodschappen doen bijvoorbeeld. Niet alleen onthouden we onze boodschappen (als we deze niet op hebben geschreven), maar vaak weten we ook precies waar deze staan omdat we de winkel kennen en onszelf hebben aangeleerd waar we de producten die we zoeken kunnen vinden. Jonge kinderen gebruiken hun werkgeheugen door één of twee stappen te onthouden en op te volgen en oudere kinderen gebruiken het werkgeheugen door te onthouden wat de verschillende leerkrachten die voor de klas staan van hem of haar verwachten.

De ontwikkeling van het werkgeheugen begint al wanneer leerlingen nog niet op school zitten. Een dreumes van 1,5 kan een speeltje weer vinden omdat hij of zij weet waar hij of zij er voor het laatst mee heeft gespeeld. Op school doen we ook een beroep op het werkgeheugen door bijvoorbeeld het spelletje te spelen waarbij we tien voorwerpen neerleggen, de leerlingen hier even naar laten kijken en daarna een deken over de voorwerpen heen leggen. Kunnen de leerlingen nog vertellen welke voorwerpen er onder het deken liggen?

Wat kun je verwachten van welke leeftijdscategorie?

Een peuter kan eenvoudige opdrachten uitvoeren zoals zijn of haar schoenen pakken. Een kleuter kan instructies onthouden die zojuist gegeven zijn. Een kind in de onderbouw kan een opdracht uitvoeren die uit maximaal 3 stappen bestaat. Een kind uit de midden- en bovenbouw kan de benodigde boeken, schriften en huiswerkopdrachten van school mee naar huis nemen en andersom.

Lees ook: REVIEW: PEUTEREN EN KLEUTEREN

Het werkgeheugen trainen

Je kunt overbelasting van het werkgeheugen voorkomen door:

  • te zorgen voor een rustige omgeving
  • korte en duidelijke opdrachten te geven
  • herhaalde instructie te bieden (pre- of re-teaching)
  • geheugensteuntjes gebruiken zoals picto’s, dagritmekaartjes, checklists e.d.
  • agenda gebruik aan te leren

Daarnaast kun je het werkgeheugen versterken door:

  • oogcontact maken met de leerling wanneer je hem of haar iets vertelt
  • ervoor zorgen dat de leerling niet afgeleid is wanneer je de boodschap geeft
  • de leerling te laten herhalen wat je hebt gezegd
  • de leerling laten bedenken hoe hij of zij iets goed kan onthouden
  • schema’s te maken
  • mindmaps te maken
  • voorkennis terug te vragen en deze te benoemen

Bekijk ook:

Uitgelichte foto: Shutterstock

Bronnen

Zon, A. van (2017) Het kind aan het stuur. Executieve functies; het ontwikkelen van zelfsturing. Kind en ontwikkeling.
Dawson, P. & Guare, R. (2019) Executieve functies bij kinderen en adolescenten. Een praktische gids voor diagnostiek en interventie. Amsterdam, Nederland: Hogrefe
Cooper-Kahn, J. & Foster, M (2014) Executieve functies versterken op school. Een praktische gids voor leerkrachten. Amsterdam, Nederland: Hogrefe
Dawson, P. & Guare, R. (2009) Slim maar… Help kinderen hun talenten benutten door hun executieve functies te versterken.  Amsterdam, Nederland: Hogrefe