Prikkels, prikkels en nog meer prikkels.

In haar vorige blog schreef Hellen over haar diagnose ADHD. Nu schrijft ze over de overprikkeling waar ze regelmatig last van heeft. Ze geeft ook tips om kinderen en volwassenen die overprikkeld zijn te helpen. 

Een constante stroom van prikkels

Prikkelverwerking. Waar de meeste mensen zich niet (geheel) bewust van zijn, is dat het leven bestaat uit een constante stroom van… prikkels. Altijd en overal aanwezig. Alle zintuigen worden geactiveerd door deze grootverbruikers van menselijke energie. Prikkelverwerking dus.

Gatenkaas met magneten

Een persoon met een ADHD brein heeft een prikkelfilter vergelijkbaar met gatenkaas waar magneten op zijn bevestigd. De prikkels die binnen komen vliegen, knallen direct door de ‘gaten’. Één van de prikkelverwerkingopties is direct op hun doel af gaan en in no time zorgen voor een reactie. Die reactie kan zichtbaar of onzichtbaar zijn.

Als er teveel prikkels ineens door de ‘gaten’ in het prikkelfilter vliegen, kan dat impulsen aanwakkeren. Ook kan het ineens een demotiverende uitwerking hebben op wat de persoon in kwestie aan het doen is. Zomaar ineens, ogenschijnlijk uit het niets.

overprikkeling
Code rood: overprikkeling

Prikkels kunnen ook door de gaten vliegen, zónder direct een reactie te triggeren. Dat is de tweede optie om prikkels te verwerken. De binnengevlogen prikkels hebben dan eerst een bijeenkomst op een verzamelplaats.  Het is alleen niet te voorspellen wanneer de verzamelplaats van prikkels te vol raakt. Een ogenschijnlijk kleine prikkel, zoals een kriebelende trui of een deur die wordt dichtgegooid, kan veroorzaken dat alle verzamelde prikkels INEENS besluiten om allemaal tegelijkertijd op hun doel af te gaan. Hierdoor worden alle zintuigen in één keer geactiveerd. BAM. Het resultaat: overprikkeling.

De manier waarop overprikkeling zich uit is afhankelijk van de persoon in kwestie. Ook is het afhankelijk van leeftijd, geslacht, achtergrond, intelligentie etc.

De meest zichtbare manier van het uiten van overprikkeling, is anderen of zichzelf slaan, schoppen of het gooien van materialen. Ook schelden, schreeuwen, ontroostbaar huilen, woede-uitbarstingen of aan een volwassene aanklampen kunnen uitingen van overprikkeling zijn.

Overprikkeling uit zich bij mij op verschillende manieren. Het kan bijvoorbeeld zijn dat ik mij ineens terugtrek van sociale interacties. Of ineens heel geïrriteerd & zeer ongeduldig word. Overzichtsverlies, waardoor er een paniek reactie wordt getriggerd is bij mij ook een uiting van overprikkeling. Zo kan ik er nog veel meer opnoemen. ;)

Overprikkeld.. En dan

Ja en dan. Overprikkeld zijn is een heel naar, angstig gevoel. Ik heb dan het gevoel geen controle meer te hebben over de situatie, waardoor ik logischerwijs de controle  weer terug wil hebben. Ik heb geen enkel overzicht meer, en kan gedesoriënteerd raken als iemand boos wordt en mij wil dwingen om door te blijven gaan waar ik mee bezig was. Ik wil dan dat alles en iedereen precies doet wat ik wil, zodat ik weer grip op de situatie krijg. Als iemand mij op zo’n moment uitlacht of een autoritaire houding aanneemt, dan voel ik me onveilig. Zo onveilig dat ik ontplof.

Wat ik wél nodig heb is rust, begrip, steun en iemand die mijn verantwoordelijkheden op dat moment overneemt zonder mij te kleineren of een schuldgevoel te geven. Zelfs als volwassene heb ik dat nodig.  Proberen om op dat moment te achterhalen wat de aanleiding tot de uitbarsting is geweest, is kansloos. Ik kan dat namelijk op dat moment zelf niet terughalen, achteraf kan ik dat wel.

Tijdens een uitbarsting (of ontlading) is praten, en het begrijpen van woorden, verstoord. Het is dan net of de koppeling tussen taal en begrip (tijdelijk) niet goed gaat. Ik begrijp dan soms niet eens wat een ander zegt. Gelukkig gebeurt dit niet vaak!

Door rust, geen tijdsdruk of directe grote verantwoordelijkheden, kan ik weer tot mijzelf komen. Afhankelijk van hoe heftig de uitbarsting was en de reactie van mijn omgeving (!) kan het tussen de 10 min en twee uur duren voordat ik weer rustig ben.

De impact van overprikkeling

Overprikkeling en de daarop volgende ontlading zoals ik heb omschreven, hebben een grote impact. Op mijzelf, en op mijn omgeving. Straffen, terecht wijzen of onder druk zetten hebben geen enkel positief effect. Sterker nog,  het maakt de kans op een volgende overprikkelde reactie alleen maar groter, vanuit angst voor de reactie van de ander.

Van belang is om te achterhalen wat iemand nodig heeft, door een gesprek aan te gaan. Mits dat mogelijk is natuurlijk. Ook door te observeren en gedragingen in kaart te brengen kun je zien wat iemand nodig heeft. Om overprikkeling zoveel mogelijk te voorkomen, dan wel om te ondersteunen als dat nodig is. Betrek de omgeving erbij: Wat zien zij en hoe gaan zij ermee om?

Uiteraard betekent het niet dat agressie gedoogd moet worden, of dat alle uitingen van overprikkeling maar geaccepteerd moeten worden. Juist niet! Help de persoon in kwestie met het aanleren van andere coping mechanismen (voor zover dat mogelijk is).

Het effect van medicijnen.

De uitingen van overprikkeling zoals ik ze beschreven heb, zijn vele malen minder heftig geworden sinds ik de juiste medicatie slik. Ik merk daarin zoveel verschil. Ik voel nu als ik begin te stapelen, en richting overprikkeling ga. Ik kan nu op tijd aan de rem trekken.  Ik heb zoveel meer grip op mijzelf, op mijn emoties.  Dat is voor mij een basis waarop ik vaardigheden aan het leren ben om beter in staat te zijn om mijzelf bij te sturen. Om het niet zo hoog op te laten lopen, en om minder afhankelijk van te zijn van een ander op die momenten. Het maakt me sterker.

Mijn doel is om in de toekomst te kunnen stoppen met medicatie. Als ik de diagnose op jongere leeftijd zou hebben gehad, was medicatie misschien niet eens nodig geweest. Maar na ruim 25 jaar mezelf manieren te hebben aangeleerd om alle prikkels te kunnen verwerken, heb ik nu ondersteuning van medicatie nodig om te kunnen ontwikkelen.

Ik ben er niet trots op, maar wel heel blij mee.