(Door Judith) De meivakantie zit er weer op. Dat betekent toewerken naar de zomervakantie. Voor mensen die niet in het onderwijs werken lijkt het vaak alsof het leven van leerkrachten vooral draait om de vakanties. In een zekere zin misschien wel, maar dan vooral omdat we werken van vakantie tot vakantie. Na de meivakantie is de laatste fase van het schooljaar aangebroken, dat betekent dat we het schooljaar positief afsluiten.
Het schooljaar positief afsluiten
Performing
Na de meivakantie zitten we nog een periode in de performingsfase. Leerlingen werken samen volgens de normen van de klas. Voor leerkrachten is het vaak wel zaak om direct na de meivakantie weer even duidelijk de eigen grenzen en regels aan te geven zodat de leerlingen weer weten welk gedrag gewenst is.
De laatste fase
Nadat de leerlingen dit schooljaar heel hard hebben gewerkt in de klas is het schooljaar nu bijna ten einde. Hierdoor komt de groep in de laatste fase van de groepsdynamiek: de zogenoemde termination. Deze fase gaat in groepen die na de zomervakantie weer samenkomen vaak erg snel en duurt deze vaak maar een of een paar dagen. Ze weten dat ze volgend schooljaar weer bij elkaar komen en hebben het vooral nodig om afscheid te nemen van de leerkrachten en het leslokaal. Onbewust wordt dit vaak al gedaan doordat de leerlingen in de laatste schoolweek vaak helpen met het opruimen en schoonmaken van het lokaal. Niet altijd vinden leerkrachten deze hulp van leerlingen even effectief en fijn, maar voor leerlingen is dit wel een belangrijke activiteit.
Lees ook: NA DE KERSTVAKANTIE VOLGEN… DE ZILVEREN WEKEN
Opheffing
Er zijn echter ook groepen die te maken hebben met opheffing aan het einde van dit schooljaar. Aan het einde van dit schooljaar valt hun groep uit elkaar door één van de volgende redenen:
- een kind uit de kleutergroep gaat naar groep 3.
- aan het eind van groep 8 verlaat het kind de basisschool om naar de middelbare school te gaan.
- formatietechnisch wordt er één (of worden er meer) nieuwe groepen samengesteld.
- combinatiegroepen waarvan de groep 6 doorschuift naar groep 7-8.
- ………
Vaak wordt er het meest bewust aandacht geschonken aan het afscheid van een leerling uit groep 8 die naar de middelbare school gaat. Hiervoor zijn hele rituelen zoals schoolkamp, musical, afscheidsavond en klassenfeesten. Ook voor de oudste kleuters zijn er vaak oudste-kleuterfeestjes waarin de kinderen afscheid nemen van hun kleutertijd en de kleuterleerkracht(en). De andere groepen hebben echter ook behoefte aan een afsluiting!
Positief versus negatief
Leerlingen in een positieve groep hebben de behoefte om herinneringen met elkaar te maken en gezamenlijk dingen vast te leggen en leuke momenten te beleven. Hun afscheid van de basisschool en klasgenoten is vaak emotioneel.
Mijn eerste jaar groep 8 had ik een leuke, positieve groep leerlingen. Een aantal meiden bleef lang na de laatste schooldag nog op school ‘hangen’ om met elkaar door te kletsen. Er werden dingen gezegd als “Ik ga je zo missen” en “Ik heb het zo naar mijn zin gehad”. Er vielen dikke tranen bij het verlaten van het basisschoolgebouw. Allemaal wisten we echter dat deze groep meiden ook op het voortgezet onderwijs bij elkaar in de brugklas zou komen.
Positieve groepen vinden het afscheid nemen lastig, aangezien ze een goede tijd achter de rug hebben. Soms zal er in de groep ook een lacherige, relativering van de goede sfeer komen. De leerlingen beschermen zichzelf op deze manier tegen het lastige karakter van afscheid nemen. Vaak vervagen ook de groepsnormen in de laatste fase van de groep, de groep zal immers toch ophouden om te bestaan.
Leerlingen in een negatieve groep ervaren de laatste fase van de groep als een opluchting. De groep zal worden opgeheven, dan is de strijd om macht voorbij en zijn negatieve normen en groepsdoelen niet meer van toepassing. Leerlingen die in deze groep regelmatig als zondebok zijn behandeld hebben vaak minder zelfvertrouwen en ook andere leerlingen kunnen een negatief zelfbeeld overhouden aan hun ervaringen rondom omgaan met elkaar.
Lees ook: Lekker werken – een positieve groep
De rol van de leerkracht
Het is belangrijk dat je als leerkracht tijdig aangeeft dat er binnenkort sprake is van het afscheid van een groep. Dit geld voor alle mogelijke opheffingen. Op die manier krijgen leerlingen ook zelf de tijd en mogelijkheid om dingen op een voor hen goede manier af te sluiten. Hierbij zal ieder kind zijn of haar eigen behoeften hebben.
Als leerkracht is het daarnaast van belang om goed te kijken naar je groep. Wanneer je merkt dat leerlingen bezig zijn met een proces van afscheid nemen, benoem dit dan ook en bied de leerlingen ruimte. Zorg ervoor dat ze erover kunnen praten en indien gewenst (en mogelijk, afhankelijk van de leeftijd van de leerlingen) ook dingen kunnen organiseren.
Blik terug op de geschiedenis van de groep. Dit geld niet alleen voor een groep die te maken heeft met opheffing, maar voor alle groepen. Het is enorm leuk om, bijvoorbeeld aan de hand van de foto’s die het afgelopen schooljaar (of bij afscheid van groep 8, de schoolloopbaan) zijn gemaakt, de leerlingen een herinneringenboekje over het schooljaar te laten maken. Hierin kunnen foto’s, verhaaltjes en tekeningen worden opgenomen die de leerlingen zelf maken en selecteren. De hogere groepen kunnen op deze manier zelf een krantenredactie starten.
Lees ook: HOE JE DE LAATSTE SCHOOLWEKEN GOED DOOR KOMT
Uitgelichte foto: Shutterstock